thomas carlyle 1841’de dünyanın tarihi, büyük zihinlerin biyografisidir demiştir. bu sözü de düşününce anlıyoruz ki deha kavramı, gelişimin ve ilerlemenin tarihi açısından da oldukça önemli. popüler bilim kitaplarından medya ürünlerine kadar birçok yapıtta deha ile ilgili notlar var. biliyoruz ki eşzamanlı bağımsız keşifler, 10.000 saat kuralı, einstein ve kuantum, yaratıcılık ve uzmanlık tartışmaları, tek-atış yaratıcılık, ve bilimde paradigma değişimleri işte bu konular oldukça geniş ve zengin bir tartışma sahası. bu bölüm, yaratıcılık, delilik, uzmanlık, keşif süreçleri, tanınırlık ve ünlülük yani eminence olma gibi kavramları tarih, bilim tarihi, bilişsel beceriler ve elbette sistemler teorisi bağlamlarında inceleyeceğim. elon musk veya steve jobs’un biyografisini okuduğumuzda ya da dna’nın keşif sürecinin hikayesini okuduğumuzda aslında tarihin ilerlemesine dair anektodları da derliyoruz. fleming ne yapıyordu keşif anında? laboratuvardaydı. çalışıyordu. peki ya “evreka!” anı, yani büyük fikirlerin kuluçka esnasında gelmesine ne demeli? kemik çerçeve gözlüklü, hafif uzun kır saçlı, kirli beyaz gömlekli ve dağınık bir odada keşif yapan bilim insanı mı deha, immanuel kant gibi her sabah aynı saatte yürüyen, düzenli, disiplinli ve odaklı insanlar mı? peki einstein gibi dil çıkararak bilimin ve dahanın keyifli yanını temsil edenler mi gerçek dahi? yoksa sylvia plath gibiler mi ya da van gogh gibiler mi?
Bölümde Bahsedilen ve Faydalanılan Kaynakların Listesi
Lombroso, C. (1895). The man of genius. Walter Scott.
Schlesinger, J. (2009). Creative mythconceptions: A closer look at the evidence for the “mad genius” hypothesis. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 3, 62-72. https://doi.org/10.1037/a0013975
Simonton, D. K. (2022). Giftedness from the perspective of research on genius: Some precautionary implications. Gifted Education International, 38(3), 362-365. https://doi.org/10.1177/02614294211046324
Becker, G. (1978). The mad genius controversy: A study in the sociology of deviance. Sage.
Simonton, D. K. (2014). The mad-genius paradox: Can creative people be more mentally healthy but highly creative people more mentally ill? Perspectives on Psychological Science, 9(5), 470-480. http://www.jstor.org/stable/44290034
Kaufman, J. C., & Beghetto, R. A. (2009). Beyond big and little: The four C model of creativity. Review of General Psychology, 13(1), 1-12. https://doi.org/10.1037/a0013688
Baudson, T. G. (2016). The mad genius stereotype: Still alive and well. Frontiers in Psychology, 7, 9, Article 368. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00368
Csikszentmihalyi, M. (2014). The systems model of creativity and its applications. In D. K. Simonton (Ed.), The Wiley handbook of genius (pp. 533-545). https://doi.org/https://doi.org/10.1002/9781118367377.ch25
Simonton, D. K. (1988). Scientific genius. Cabridge University Press.
Weisberg, R. (2010). The study of creativity: from genius to cognitive science. International Journal of Cultural Policy, 16(3), 235-253. https://doi.org/10.1080/10286630903111639
Simonton, D. K. (2016). Reverse engineering genius: historiometric studies of superlative talent. In F. C. Worrell, R. A. Beghetto, & J. Renzulli (Eds.), Beyond the Iq Test (Vol. 1377, pp. 3-9). Blackwell Science Publ. https://doi.org/10.1111/nyas.13054
Simonton, D. K. (2008). Childhood giftedness and adulthood genius – A historiometric analysis of 291 eminent African Americans [Article]. Gifted Child Quarterly, 52(3), 243-255. https://doi.org/10.1177/0016986208319294
Hegarty, P. (2007). From genius inverts to gendered intelligence: Lewis Terman and the power of the norm [Review]. History of Psychology, 10(2), 132-155. https://doi.org/10.1037/1093-4510.10.2.132
Freeman, J. (2015). Why some gifted children are notably more successful in life than others with equal ability and opportunities [Article]. Revista De Educacion(368), 255-278. https://doi.org/10.4438/1988-592x-re-2015-368-291
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1999). The concept of creativity: Prospects and paradigms. In R. J. Sternberg (Ed.), Handbook of creativity (pp. 3-15). Cambridge University Press.
Sternberg, R. J. S., R. J. (1999). A propulsion model of types of creative contributions. Review of General Psychology, 3(2), 83-100. https://doi.org/10.1037/1089-2680.3.2.83
Heller, K. A. (2007). Scientific ability and creativity [Review]. High Ability Studies, 18(2), 209-234. https://doi.org/10.1080/13598130701709541
Richards, R. (2007). Everyday creativity and new views of human nature: Psychological, social, and spiritual perspectives. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/11595-000
Kaufman, J. C., & Glăveanu, V. P. (2019). A review of creativity theories: What questions are we trying to answer? In J. C. Kaufman & R. J. Sternberg (Eds.), The cambridge handbook of creativity (2 ed., pp. 27-43). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316979839.004
Guilford, J. P. (1967). Creativity: Yesterday, today and tomorrow. The Journal of Creative Behavior, 1(1), 3-14. https://doi.org/10.1002/j.2162-6057.1967.tb00002.x
Campbell, D. T. (1960). Blind variation and selective retentions in creative thought as in other knowledge processes. Psychological Review, 67(6), 380-400. https://doi.org/10.1037/h0040373
Dai, D. Y., Swanson, J. A., & Cheng, H. (2011). State of Research on Giftedness and Gifted Education: A Survey of Empirical Studies Published During 1998—2010 (April). Gifted Child Quarterly, 55(2), 126-138. https://doi.org/10.1177/0016986210397831
Weinberg, B. A., & Galenson, D. W. (2019). Creative careers: The life cycles of Nobel laureates in economics. De Economist, 167(3), 221-239. https://doi.org/10.1007/s10645-019-09339-9
Amabile, T. M. (2012). Componential theory of creativity. In E. H. Kessler (Ed.), Encyclopedia of management theory. Sage Publications.
Runco, M. A. (2014). Creativity theories and themes: Research, development and practice (2 ed.). Elsevier.
Plucker, J. A., Beghetto, R. A., & Dow, G. T. (2004). Why isn’t creativity more important to educational psychologists? Potentials, pitfalls, and future directions in creativity research. Educational Psychologist, 39(2), 83-96. https://doi.org/10.1207/s15326985ep3902_1
Maslow, A. (1967). The creative attitude. In R. L. Mooney & T. A. Rasik (Eds.), Explorations in creativity (pp. 43–57). Harper & Row.
Rhodes, C. (1997). Growth from deficiency creativity to being creative. In M. A. Runco & R. Richards (Eds.), Eminent creativity, everyday creativity and health (pp. 247–264). CT: Ablex.
Csikszentmihalyi, M. (1999). Implications of a systems perspective for the study of creativity. In Handbook of creativity. (pp. 313-335). Cambridge University Press.
Kaufman, J. C. (2009). Creativity 101. Springer Publishing Co.
Dai, D. Y. (2017). Envisioning a new foundation for gifted education: Evolving complexity theory (ECT) of talent development. Gifted Child Quarterly, 61(3), 172-182. https://doi.org/10.1177/0016986217701837
Podcaste Destek Olmak İsterseniz:
Bölümlerin erken erişimleri açıldığında dinleyebilmek ve sorularınıza birebir dair görüşme yapmak isterseniz, tabii podcastin büyümesine destek olabilmek için Patreon adresim için şuraya tıklayabilirsiniz:
Mail Listesine Katılmak İsterseniz
Her yeni bölümde web sitesine gelip kontrol etmek zaman alabilir. Ben bir podcasti takip ediyor olsaydım yeni bölümler yayımlandığında ve kısa bir içerik özeti içeren bir mail almak iyi olurdu diye düşündüm. Bu nedenle, bir mail listesi oluşturup, buraya üye olanlara her yeni bölüm yayımlandığında, bölüme dair linklerin, kaynakların, görsellerin ve kısaca konunun içeriğinden bahsettiğim bir mail göndereceğim. Ayrıca yayınlara dair aylık genel özetler ve gelecek bölümlerin içeriklerini paylaşacağım.