bu bölüm konuğumuz vedat ozan ile birlikte olfactory sistemi konuşuyoruz. koku yeteneği içinde bulunduğumuz bol kokulu dünyayda önemli bir beceri. kokular, parfümler, lezzetler, ve kültürlerin önemli bir parçası. sadece bunlarla değil, şampuan veya sabun gibi hijyen ürünlerinin koku piyasasındaki yeri milyar dolarlarla ifade ediliyor. bu yeteneğin tanımlanması ve ölçülmesi ise oldukça zor. her ne kadar evrimsel süreçte refleksif olarak tepki verdiğimiz kokular olsa da öğrenme ile de kokuları tanıyoruz ve onlara anlamlar ifade ediyoruz. en temel haliyle olfactory beceriler bakımından karıncalarla, moskus mosuferis geyiğiyle, veya köpeklerle benzer alt yapılara sahip olduğumuzu biliyoruz. biz insanlar olarak daha gelişmiş olduğumuz için daha iyi koku alırız, hatta üstün zekalı bireyler daha da iyi koku alır diyemiyoruz.
biliyoruz ki olfactory becerileri insan türünden daha gelişmiş canlılar var. ikincisi için ise sinestezisi olan bireylerin üstün zeka olduğuna dair bir nedesellik kuramıyoruz. dolayısıyla geldiğimiz noktada, kokular teorik olarak zekanın bir parçası evet ama pratik olarak ölçülmesi zor becerilerden biri. bu iki şeye neden oluyor, birincisi, mitik ve mistik rolünü koruyor. filmlerde, dizilerde veya belgesellerde iyi koku alan insanların daha zeki veya yine zeka ile sık ilişkilendirilen “-deli-dahi- stereotipiyle ilişkilendirilmesinin önüne geçilemiyor. ikincisi ise iyi koku alan ve kokuları seven insanlara zeka da olduğu gibi “nerd” yakıştırması yapılıyor. daha doğrusu “snob” yani kısaca, ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bilmediğimiz zekada, müzik yeteneğinde ve bugün gördüğümüz gibi koku yeteneğinde de ihtiyaç-ayrıcalık tartışması mevcut. iyi koku alan bireylerin sorunlu olarak televize edilmesi veya onlara snob denilmesi, üstün zekalılarda da “deli-dahi” veya “ayrıcalıklı zihin” stereotipinin televize edilmesiyle aynı yapıya sahip.
Bölümde Bahsedilen ve Faydalanılan Kaynakların Listesi
Ozan, V. (2015). Kokular kitabı I. Everest. https://www.amazon.com.tr/Kokular-Kitab%C4%B1-Ciltli-Vedat-Ozan/dp/6051418253
Ozan, V. (2015). Kokular kitabı I – Parfümler. Everest. https://www.amazon.com.tr/Kokular-Kitab%C4%B1-Ciltli-Vedat-Ozan/dp/6051418253
Ozan, V. (2015). Kokular kitabı III – Lezzetler. Everest. https://www.amazon.com.tr/Kokular-Kitab%C4%B1-Ciltli-Vedat-Ozan/dp/6051418253
Ozan, V. (2015). Kokular kitabı IV – Kültürler. Everest. https://www.amazon.com.tr/Kokular-Kitab%C4%B1-Ciltli-Vedat-Ozan/dp/6051418253
Demattè, M. L., Zucco, G. M., Roncato, S., Gatto, P., Paulon, E., Cavalli, R., & Zanetti, M. (2018). New insights into the psychological dimension of wood–human interaction. European Journal of Wood and Wood Products, 76(4), 1093-1100. https://doi.org/10.1007/s00107-018-1315-y
Simonton, D. K. (2016). Reverse engineering genius: historiometric studies of superlative talent. In F. C. Worrell, R. A. Beghetto, & J. Renzulli (Eds.), Beyond the Iq Test (Vol. 1377, pp. 3-9). Blackwell Science Publ. https://doi.org/10.1111/nyas.13054
Li, D. F., Liu, T. R., Zhang, X. L., Wang, M. Y., Wang, D., & Shi, J. N. (2017). Fluid intelligence, emotional intelligence, and the Iowa Gambling Task in children [Article]. Intelligence, 62, 167-174. https://doi.org/10.1016/j.intell.2017.04.004
Rost, D. H. (2008). Multiple Intelligences, Multiple Irritations [Review]. Zeitschrift Fur Padagogische Psychologie, 22(2), 97-112. https://doi.org/10.1024/1010-0652.22.2.97
Makel, M. C., Snyder, K. E., Thomas, C., Malone, P. S., & Putallaz, M. (2015). Gifted Students’ Implicit Beliefs About Intelligence and Giftedness [Article]. Gifted Child Quarterly, 59(4), 203-212. https://doi.org/10.1177/0016986215599057
Drake, J. E., & Winner, E. (2018). Extreme Drawing Realism in Childhood [Article]. Roeper Review-a Journal on Gifted Education, 40(4), 222-233. https://doi.org/10.1080/02783193.2018.1501781
Treffert, D. A. (2014). Savant Syndrome: Realities, Myths and Misconceptions. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(3), 564-571. https://doi.org/10.1007/s10803-013-1906-8
Simner, J., Mayo, N., & Spiller, M. J. (2009). A foundation for savantism? Visuo-spatial synaesthetes present with cognitive benefits [Article]. Cortex, 45(10), 1246-1260. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2009.07.007
Daniel, E., & Menashe, I. (2020). Exploring the familial role of social responsiveness differences between savant and non-savant children with autism. Scientific Reports, 10(1), 2255. https://doi.org/10.1038/s41598-020-59209-7
Donnelly, J. A., & Altman, R. (1994). The autistic savant: Recognizing and serving the gifted student with autism [Article]. Roeper Review, 16(4), 252-256. https://doi.org/10.1080/02783199409553591
Dohn, A., Garza-Villarreal, E. A., Heaton, P., & Vuust, P. (2012). Do Musicians with Perfect Pitch Have More Autism Traits than Musicians without Perfect Pitch? An Empirical Study [Article]. PLoS ONE, 7(5), 8, Article e37961. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0037961
Biedron, A., & Pawlak, M. (2016). New conceptualizations of linguistic giftedness [Review]. Language Teaching, 49(2), 151-185. https://doi.org/10.1017/s0261444815000439
Podcaste Destek Olmak İsterseniz:
Bölümlerin erken erişimleri açıldığında dinleyebilmek ve sorularınıza birebir dair görüşme yapmak isterseniz, tabii podcastin büyümesine destek olabilmek için Patreon adresim için şuraya tıklayabilirsiniz:
Mail Listesine Katılmak İsterseniz
Her yeni bölümde web sitesine gelip kontrol etmek zaman alabilir. Ben bir podcasti takip ediyor olsaydım yeni bölümler yayımlandığında ve kısa bir içerik özeti içeren bir mail almak iyi olurdu diye düşündüm. Bu nedenle, bir mail listesi oluşturup, buraya üye olanlara her yeni bölüm yayımlandığında, bölüme dair linklerin, kaynakların, görsellerin ve kısaca konunun içeriğinden bahsettiğim bir mail göndereceğim. Ayrıca yayınlara dair aylık genel özetler ve gelecek bölümlerin içeriklerini paylaşacağım.